Ngày 5/9/1997, ngày tôi rời gia Ä‘ình Ä‘i nhập học ở khoa Toán trường Đại học Bắc Kinh. Ngọn khói bếp dài cất lên từ trên nóc ngôi nhà nông dân cÅ© nát gia Ä‘ình tôi. Người mẹ chân thập thá»…nh của tôi Ä‘ang nấu mì sợi cho tôi, những sợi mì này có được do mẹ Ä‘ã đổi năm quả trứng gà cho hàng xóm, chân mẹ bị thÆ°Æ¡ng vì mấy hôm trÆ°á»›c, để thêm tí tiền cho tôi nhập học, mẹ nhận đẩy má»™t xe chất đầy rau từ thôn ra thị trấn, trên đường bị trật chân...BÆ°ng bát mì, mắt tôi trào lệ. Buông Ä‘Å©a, tôi quỳ xuống đất, xoa nắn chá»— chân mẹ sÆ°ng phồng lên to hÆ¡n cả cái bánh bao, tôi chẳng biết nói gì… Nhà tôi vô cùng nghèo khó ở làng Đại Hữu Đới, huyện VÅ© Thanh, thành phố Thiên Tân.

Khi tôi ra đời, bà ná»™i ngã bệnh ngay trên giường sưởi, tôi bốn tuổi, ông ná»™i lại mắc bệnh hẹp khí quản và bán thân bất toại, các món nợ nần trong nhà lá»›n dần theo thời gian, năm tháng. Khi bảy tuổi, tôi được Ä‘i học, mẹ lại phải Ä‘i vay mượn rất nhiều để trang trải học phí cho tôi. Tôi thường Ä‘i nhặt những mẩu bút chì Ä‘ã bị bỏ Ä‘i, còn ngắn tÅ©n. Tôi phải dùng dây buá»™c nó cÅ©ng má»™t cái que làm cán để viết. Lại còn dùng má»™t cái dây chun thay tẩy để xoá sạch những cuốn vở bài tập Ä‘ã viết, rồi viết lại lên Ä‘ó. Mẹ thÆ°Æ¡ng tôi đến mức, cÅ©ng có lúc nuốt nÆ°á»›c mắt Ä‘i vay vài hào bên hàng xóm để mua vở và bút chì cho tôi. NhÆ°ng mẹ luôn vui vẻ vì bất kể bài kiểm tra nhỏ hay kỳ thi lá»›n, tôi luôn đứng đầu, toán thường được 100/100 Ä‘iểm. Được mẹ khích lệ, tôi càng học càng ham và thá»±c sá»± không hiểu trên cuá»™c đời này còn gì vui sÆ°á»›ng hÆ¡n là học. Tôi Ä‘ã thông thạo cá»™ng trừ nhân chia và phân số, số phần trăm từ trÆ°á»›c khi vào tiểu học. Vào tiểu học, tôi bắt đầu tá»± học chÆ°Æ¡ng trình toán lý hoá của bậc trung học thổ thông; Khi lên trung học, thành phố Thiên Tân tổ chức kỳ thi vật lý của bậc trung học, tôi là đứa học trò nông thôn duy nhất của cả năm huyện ngoại thành Thiên Tân được giải, má»™t trong ba người Ä‘á»— đầu. Tháng 6 năm Ä‘ó, tôi được đặc cách vào thẳng trường Trung học số 1 danh tiếng của Thiên Tân, tôi vui sÆ°á»›ng chạy nhÆ° bay về nhà.

NhÆ°ng thật buồn, khi tôi báo tin vui, nét mặt bố mẹ tôi vẫn không hết những nét khổ Ä‘au. Bà ná»™i vừa mất ná»­a năm, ông ná»™i Ä‘ang cận kề thế giá»›i bên kia, nhà tôi Ä‘ã mắc nợ tá»›i hÆ¡n mười ngàn Nhân dân tệ. Tôi lặng lẽ quay về bàn học, nÆ°á»›c mắt chan hòa suốt cả ngày. Đến tối, tôi nghe thấy nhà ngoài có tiếng cãi cọ. Thì ra mẹ tôi Ä‘ang định dắt con lừa con của nhà Ä‘i bán, cho tôi Ä‘i học, nhÆ°ng bố tôi không chịu. á»’n ào làm ông ná»™i tôi nghe thấy. Bệnh nặng, trong lúc buồn bã ông Ä‘ã lìa đời. Sau lá»… tang ông ná»™i, gia Ä‘ình tôi lại mắc thêm vài ngàn tệ nợ nần.

Không dám nhắc đến việc Ä‘i học nữa, tôi cất tờ “Giấy báo nhập học” thật kỹ vào trong gối, hàng ngày ra đồng làm việc cùng mẹ. Sau hai hôm, tôi và bố cùng lúc phát hiện ra: con lừa con biến mất rồi. Bố sắt mặt lại, hỏi mẹ: “Bà bán con lừa con rồi sao? Bà bị dở hÆ¡i không? Sau này lấy gì kéo xe? LÆ°Æ¡ng thá»±c hoa màu bà đẩy xe tay nhé, bà tá»± cõng nhé? Bà bán lừa má»™t hai trăm bạc liệu cho nó học được má»™t học kỳ hay là hai học kỳ?”. Hôm Ä‘ó mẹ Ä‘ã gào khóc, dùng má»™t giọng rất dữ dá»™i rất hung dữ để át lại bố: “Con mình Ä‘òi Ä‘i học thì có gì sai? Nó là đứa duy nhất huyện này thi lên được trường số 1 của thành phố, tôi không thể để cho tiền đồ của nó bị lỡ dở được. Tôi sẽ dùng tay đẩy, dùng lÆ°ng vác, để cho con tôi Ä‘i học…”

Tôi thật sá»± muốn quỳ dập đầu trÆ°á»›c mẹ. Mẹ Ä‘Æ°a tôi 600 tệ bán lừa. Tôi được học, mà còn học tiếp, thì mẹ Æ¡i, mẹ sẽ khổ sở biết bao nhiêu, vất vả bÆ°Æ¡n chải thêm bao nhiêu nữa vì con?

Mùa thu năm Ä‘ó tôi quay về nhà lấy áo lạnh, thấy bố tôi gầy guá»™c, da vàng bọc xÆ°Æ¡ng Ä‘ang nằm trên giường sưởi. Mẹ lặng lẽ bảo tôi: “SÆ¡ sÆ¡ thôi, bị cảm, sắp khỏi rồi”. Tình cờ, hôm sau tôi xem vỏ lọ thuốc của bố, thì nhận ra Ä‘ó là thuốc ngăn ngừa sá»± phát triển của tế bào ung thÆ°. Tôi khóc hỏi mẹ mọi chuyện là thế nào. Mẹ nói, từ sau khi tôi Ä‘i học, bố bắt đầu Ä‘i ngoài ra máu, ngày càng nặng lên. Mẹ vay sáu nghìn tệ Ä‘Æ°a bố lên Thiên Tân, Bắc Kinh Ä‘i khắp nÆ¡i, cuối cùng xác định là ung thÆ° đường ruá»™t. Bác sÄ© yêu cầu bố phải mổ gấp. Mẹ Ä‘ang định Ä‘i vay tiền tiếp, nhÆ°ng bố kiên quyết không cho. Ông nói, bạn bè họ hàng Ä‘ã vay khắp lượt rồi, chỉ vay mà không trả thì còn ai muốn cho mình vay nữa! Hàng xóm kể vá»›i tôi: Mẹ dùng má»™t phÆ°Æ¡ng pháp thủ công và vất vả nhất trên đời để gặt lúa mạch. Mẹ không đủ sức gánh lúa mạch ra sân kho để tuốt hạt, mẹ cÅ©ng không có tiền thuê người giúp, mẹ bèn gặt dần, lúa mạch chín chá»— nào gặt chá»— Ä‘ó, sau Ä‘ó dùng xe cải tiến chở về nhà, tối đến mẹ trải má»™t tấm vải nhá»±a ra sân, dùng hai tay nắm từng nắm lúa mạch đập lên má»™t hòn Ä‘á to… Lúa mạch trồng trên ba mẫu đất của nhà, má»™t mình mẹ làm, mệt đến mức không đứng dậy nổi nữa thì mẹ ngồi xổm xuống cắt, đầu gối còn chảy máu vì quỳ, bÆ°á»›c Ä‘i cà nhắc… ThÆ°Æ¡ng mẹ khôn xiết, tôi vừa khóc vừa chạy về nhà, gọi mẹ:
“Mẹ Æ¡i mẹ, con không Ä‘i học nữa Ä‘âu…”. Kết quả, mẹ vẫn tống tôi lên trường. Tiền sinh hoạt phí má»—i tháng của tôi chỉ có 60 đến 80 tệ (khoảng 150.000 VND), thật thảm hại khi so vá»›i những người bạn học đồng niên, má»—i tháng họ có tá»›i 200-240 tệ. NhÆ°ng chỉ mình tôi biết, món tiền nhỏ này mẹ tôi cÅ©ng phải tằn tiện lắm, từ ngày đầu tháng Ä‘ã dành từng hào từng hào, bán từng quả trứng gà, rau xanh lấy từng đồng từng cắc. Có lúc dành dụm không đủ Ä‘ã phải giật tạm dăm ba chục. Mà bố tôi, em trai tôi, dường nhÆ° chẳng bao giờ có thức ăn, nếu nhà ăn rau cÅ©ng chẳng dám xào mỡ, chỉ chan tí nÆ°á»›c dÆ°a muối ăn qua bữa. Mẹ không muốn tôi Ä‘ói, má»—i tháng mẹ chăm chỉ Ä‘i bá»™ hÆ¡n mười cây số mua mì ăn liền vá»›i giá bán buôn. Rồi cứ cuối tháng, mẹ vất vả cõng má»™t túi nặng lên Thiên Tân thăm tôi. Trong túi ấy ngoài những gói mì tôm ra, còn có nhiều xếp giấy loại mẹ phải Ä‘i bá»™ 6km tá»›i má»™t xưởng in ngoài thị trấn để xin cho tôi (Ä‘ó là giấy để tôi làm nháp toán), cả má»™t chai tÆ°Æ¡ng cay rất to, cải bẹ muối thái sợi, và cả má»™t cái tông Ä‘Æ¡ để cắt tóc. Cắt tóc nam ở Thiên Tân rẻ nhất cÅ©ng phải 5 tệ, mẹ muốn tôi dành tiền cắt tóc để mua thêm lấy vài cái bánh bao mà ăn. Tôi là học sinh cấp 3 duy nhất của Thiên Tân đến cả rau ở bếp ăn nhà trường cÅ©ng không mua nổi. Chỉ có thể mua vài cái bánh bao, mang về ký túc ăn cùng mì sợi khô hoặc chấm vá»›i tÆ°Æ¡ng á»›t, kẹp dÆ°a muối để ăn qua bữa. Tôi cÅ©ng là học sinh duy nhất không có giấy kiểm tra. Chỉ có thể tận dụng giấy má»™t mặt của xưởng in để viết bài. Tôi là đứa học sinh duy nhất chÆ°a bao giờ dùng xà phòng, khi giặt quần áo tôi thường Ä‘i nhà bếp xin ít bá»™t kiềm nấu ăn (dùng để hấp bánh bao, làm bánh nÆ°á»›ng, làm nÆ°á»›c sôÄ‘a...) để thay xà phòng. NhÆ°ng tôi chÆ°a bao giờ tá»± ti, tôi cảm thấy mẹ tôi khổ cá»±c cả đời, nhÆ° người anh hùng chống lại Ä‘ói khổ, làm con của người mẹ nhÆ° thế tôi rất tá»± hào. Tôi yêu mẹ tôi biết nhường nào. Lúc má»›i lên Thiên Tân, tiết học tiếng Anh đầu tiên khiến tôi hoa mắt, nhức đầu vì chẳng hiểu gì. Khi mẹ lên, tôi kể cho mẹ nghe tôi sợ tiếng Anh thế nào, mẹ chỉ cười hiền lành bảo: “Mẹ vẫn biết con là đứa trẻ khổ cá»±c nhất, nhÆ°ng mẹ không thích con kêu khó, vì chịu khổ được thì chả còn gì khó nữa con trai ạ.”

Mẹ Æ¡i, con sẽ thành công

(TS.DH Harvard An KIm Bằng).

Tôi có tật nói lắp, người ta bảo học tiếng Anh cần làm chủ được cái lưỡi của mình, bởi vậy tôi thường lấy má»™t hòn sỏi ngậm vào miệng, rồi luyện tiếng Anh. Hòn sỏi cọ xát vào lưỡi, có lúc máu chảy ra bên mép, nhÆ°ng tôi cố gắng kiên trì. Ná»­a năm qua Ä‘i, hòn sỏi nhỏ Ä‘ã bị mài tròn, lưỡi tôi cÅ©ng Ä‘ã mềm hÆ¡n, tiếng Anh của tôi đứng thứ 3 trong lá»›p. Tôi vô cùng biết Æ¡n mẹ, lời mẹ Ä‘ã Ä‘á»™ng viên tôi vượt qua khó khăn trong học tập. Năm 1996, lần đầu tiên tôi được tham gia cuá»™c thi Olympic tri thức toàn quốc khu vá»±c Thiên Tân, Ä‘oạt giải Nhất môn Vật lý và giải Nhì môn Toán học, tôi được đại diện Thiên Tân Ä‘i Hàng Châu tham gia Cuá»™c thi Olympic Vật lý toàn Trung Hoa. Đoạt Cup rồi lên đường dá»± Olympic Vật lý Thế giá»›i. Tôi không ngăn được khát khao của mình, tôi viết thÆ° báo cho mẹ tin vui và mÆ¡ Æ°á»›c của tôi. NhÆ°ng chỉ được giải Nhì, tôi nằm vật ra giường, bỏ ăn. Dù đạt thành tích cao nhất trong Ä‘oàn Thiên Tân, nhÆ°ng nếu tính cả những khốn khổ của mẹ tôi vào, thì thành tích này không xứng Ä‘áng. Về trường, tôi ngồi nghe các thầy phân tích nguyên nhân thất bại, nguyên nhân là: Tôi những muốn phát triển toàn diện cả Toán Lý Hoá, mục tiêu của tôi quá nhiều nên sức lá»±c tinh thần tôi phải phân tán rá»™ng. Tôi tham lam quá chăng!?

Nếu tôi chỉ chọn má»™t mục tiêu trÆ°á»›c mắt là kỳ thi Toán, nhất định thắng. Tôi hiểu ra Ä‘iều Ä‘ó. Tháng 1/1997, cuối cùng tôi Ä‘ã giành chiến thắng tại kỳ thi Olympic Toán toàn Trung Quốc vá»›i Ä‘iểm số tuyệt đối, lọt vào Ä‘á»™i tuyển Quốc gia. Cả mười kỳ thi kiểm tra ở Ä‘á»™i tuyển tôi đều là người đứng đầu. Vá»›i thành tích Ä‘ó, tôi được sang Argentina tham gia kỳ thi Olympic Toán quốc tế. Ná»™p xong phí báo danh, tôi gói ghém sách vở cần chuẩn bị và tÆ°Æ¡ng đậu cay của mẹ, sẵn sáng lên đường. Giáo viên chủ nhiệm và cÅ©ng là thầy giáo dạy Toán thấy tôi vẫn mặc bá»™ quần áo cÅ© của người khác cho, những thứ áo quần lá»™ cá»™ màu sắc, kích cỡ lủng củng, liền mở tủ áo của tôi, chỉ vào những áo những quần lùng nhùn vá víu và hỏi: “Quần áo của con thế này Ä‘ây Æ°, Kim Bằng?”

Tôi Ä‘áp: “Thầy Æ¡i, con không sợ người khác cười con nghèo Ä‘âu! Mẹ con vẫn bảo "phúc hữu thi thÆ° khí tá»± hoa" (có nghÄ©a là, trong lòng có sách vở tất mặt mÅ©i sáng sủa), con mặc những thứ này gặp tổng thống Mỹ Bill Clinton cÅ©ng chẳng thấy ngượng.”

Ngày 27/7, Olympic Toán học Thế giá»›i lần 38 khai mạc. Chúng tôi thi liên tục trong năm tiếng rưỡi đồng hồ, từ 8h30 phút sáng tá»›i 14h00 chiều. Trong buổi công bố kết quả vào hôm sau, đầu tiên tôi không muốn nghe thấy tên mình được công bố ở vị trí Huy chÆ°Æ¡ng Đồng; Sau Ä‘ó đến lượt công bố Huy chÆ°Æ¡ng Bạc, không phải tôi. Cuối cùng, công bố Huy chÆ°Æ¡ng Vàng, người đầu tiên và thứ hai không phải tôi, người thứ ba - tên tôi được đọc dõng dạc. Tôi khóc lên vì vui sÆ°á»›ng, tôi tá»± nhủ: “Mẹ Æ¡i, con mẹ thành công rồi!”

Ngay chiều hôm Ä‘ó, Đài phát thanh Nhân dân Trung Æ°Æ¡ng TQ và Đài truyền hình Trung Æ°Æ¡ng TQ Ä‘Æ°a tin tôi và má»™t người bạn nữa Ä‘oạt Huy chÆ°Æ¡ng Vàng kỳ thi Olympic Toán học. Ngày 1/8, chúng tôi trở về trong vinh quang. Hiệp há»™i khoa học Trung Quốc và Há»™i Toán học TQ tổ chức lá»… Ä‘ón thật long trọng.

Lúc Ä‘ó, tôi rất muốn về nhà, muốn sá»›m được gặp mẹ, muốn được chính tay Ä‘eo tấm huy chÆ°Æ¡ng vàng chói lọi lên cổ mẹ. Mười giờ Ä‘êm tối hôm Ä‘ó, tôi cuối cùng Ä‘ã băng Ä‘êm về nhà. Người mở cá»­a là bố, nhÆ°ng người ôm chặt lấy tôi vào ngá»±c trÆ°á»›c lại chính là mẹ.
DÆ°á»›i bầu trời đầy sao, mẹ Ä‘ã ôm tôi rất chặt! Ôi mẹ của con má»›i vÄ© đại làm sao, thân thÆ°Æ¡ng biết nhường nào!

Lấy tấm huy chÆ°Æ¡ng vàng Ä‘eo lên cổ mẹ, tôi khóc nhẹ nhõm và hạnh phúc.

Ngày 12/8, trường Trung học số 1 của Thiên Tân chật ních người, mẹ được ngồi lên bàn Chủ tịch danh dá»± cùng các quan chức ngành giáo dục Thiên Tân và các giáo sÆ° toán học hàng đầu. Hôm Ä‘ó, tôi Ä‘ã phát biểu thế này: “Tôi muốn dùng cả sá»± sống của tôi để cảm tạ người mẹ Ä‘ã sinh và nuôi nấng tôi. Mẹ tôi là má»™t người phụ nữ nông dân bình dị, nhÆ°ng những đạo lý mẹ dạy tôi nên người Ä‘ã nâng bÆ°á»›c tôi suốt cả cuá»™c đời.

Tôi bá»—ng nhá»›...

Năm lá»›p 10, tôi muốn mua cuốn “Đại từ Ä‘iển Anh-Trung” để học tiếng Anh, không có tiền, nhÆ°ng mẹ vẫn nghÄ© cách giúp tôi. Sau bữa cÆ¡m sáng, mẹ mượn má»™t chiếc xe cút kít, chất má»™t xe rau cải trắng, hai mẹ con tôi đẩy ra chợ huyện cách hÆ¡n 40km để bán. Đến được chợ Ä‘ã gần trÆ°a, buổi sáng Ä‘ó tôi và mẹ chỉ ăn hai bát cháo ngô nấu vá»›i khoai lang đỏ. Lúc Ä‘ó, Ä‘ói cồn cào, chỉ mong có ai mua cho hết rau. NhÆ°ng mẹ vẫn nhẫn nại mặc cả từng bó, cuối cùng bán vá»›i giá 1 hào má»™t cân. Hai trăm cân rau 21 tệ, nhÆ°ng người mua chỉ trả 20 tệ. Có tiền, tôi muốn ăn cÆ¡m, nhÆ°ng mẹ bảo mua sách trÆ°á»›c, Ä‘ó má»›i là mục Ä‘ích chính. Chúng tôi đến hiệu sách hỏi, giá sách là 8,25 tệ, mua sách rồi còn 11,75 tệ. Mẹ chỉ cho tôi 7 hào rưỡi Ä‘i mua hai cái bánh bá»™t nÆ°á»›ng, má»™t tệ còn lại mẹ bảo cất Ä‘i để làm học phí. Ä‚n hết hai cái bánh bá»™t nÆ°á»›ng, Ä‘i bá»™ tiếp 40km về nhà, tôi vẫn Ä‘ói tá»›i mức hoa mày chóng mặt. Ôi chao, lúc này tôi má»›i nhá»› ra Ä‘ã quên không phần cho mẹ ăn má»™t miếng bánh nÆ°á»›ng nào, mẹ tôi chịu Ä‘ói cả ngày, vì tôi mà kéo xe suốt 80km đường xa. Tôi hối hận tá»›i mức chỉ muốn tát cho mình má»™t cái, nhÆ°ng mẹ bảo: “…Mẹ ít học, nhÆ°ng mẹ nhá»› thuở ấu thÆ¡ được thầy giáo dạy cho má»™t câu nói của Gorki: Nghèo Ä‘ói là trường đại học tốt nhất. Nếu con tốt nghiệp trường đại học này, thì những trường đại học nhÆ° Thiên Tân, Bắc Kinh... chắc chắn con sẽ Ä‘á»—".

Khi nói, mẹ không nhìn tôi, mẹ nhìn xa xăm ra con đường đất ngoài kia, nhÆ° thể con đường ấy dẫn tá»›i tận Thiên Tân, tá»›i Bắc Kinh. Nghe mẹ nói vậy, tôi cÅ©ng không thấy Ä‘ói nữa, chân cÅ©ng bá»›t chồn hÆ¡n… Nếu nghèo Ä‘ói là trường đại học tốt nhất, thì tôi muốn nói rằng, người mẹ nông dân của tôi chính là người thầy giáo giỏi nhất của cả đời tôi”.

DÆ°á»›i khán Ä‘ài, không biết có bao nhiêu Ä‘ôi mắt Æ°á»›t đẫm. Tôi quay người về phía mẹ tôi tóc Ä‘ã bạc nhiều, cúi người kính cẩn trÆ°á»›c người mẹ vÄ© đại của tôi, người thày giáo giỏi nhất cuá»™c đời tôi.