Không có truyện, không có kịch tính, không có cao trào… là những gì mà người ta có thể nói về bá»™ phim được quảng cáo rùm beng - Bi, Đừng Sợ. Bá»™ phim nhÆ° má»™t lát cắt đầy tinh tế, mô tả má»™t cuá»™c sống đẹp mà bí bách trong lòng những mối quan hệ phức tạp giữa con người của mảnh đất Hà Ná»™i. Đó không phải là hiện thá»±c cuá»™c sống mà tôi và bạn có thể trông thấy thường ngày, mà là má»™t bức tranh Ä‘ã được Ä‘iện ảnh hoá theo con mắt cảm nhận của riêng đạo diá»…n Phan Đăng Di.



Bi, Đừng Sợ nói về cuá»™c sống của má»™t gia Ä‘ình trong lòng Hà Ná»™i vá»›i những rắc rối của riêng mình. Câu chuyện thá»±c sá»± bắt đầu khi ông ná»™i Bi trở về nhà sống cùng gia Ä‘ình sau nhiều năm xa cách. Sá»± xuất hiện của người ông ná»™i Ä‘em tá»›i cho Bi sá»± háo hức, lạ lẫm nhÆ°ng không có má»™t chút gì ảnh hưởng tá»›i con trai và con gái của ông. Người cô luống tuổi chÆ°a chồng vẫn ngày ngày Ä‘i dạy học và bắt đầu mối quan hệ vá»›i má»™t người Ä‘àn ông quen qua mai mối. Người cha đắm chìm trong những bữa nhậu vô tận, thoái thác trách nhiệm. Trong khi Ä‘ó, người mẹ chăm sóc cho người ông bằng những viên Ä‘á lạnh, cam chịu trÆ°á»›c sá»± hờ hững của chồng. Những ná»—i niềm, những khoảng trời riêng của các thành viên trong gia Ä‘ình cÅ©ng dần dần được hé lá»™, và Ä‘an xen giữa niềm vui, ná»—i buồn còn có cả những xúc cảm tê buốt, sâu kín.


Trong buổi công chiếu, đạo diá»…n Phan Đăng Di Ä‘ã công khai lên tiếng “không hài lòng lắm” vá»›i bản phim chiếu rạp Ä‘ã bị cắt dá»±ng lại cho hợp vá»›i số Ä‘ông khán giả. Vá»›i những tác phẩm nhÆ° thế này, việc chỉnh sá»­a, đẽo gọt nhÆ° vậy là rất tối kỵ, bởi từng cảnh quay, từng góc máy trong phim đều mang những ý đồ nghệ thuật và ná»™i dung nhất định được tác giả gá»­i gắm vào. Bản phim không hoàn chỉnh rất dá»… ảnh hưởng tá»›i cảm xúc của khán giả, tạo không khí hoang mang bởi những cảnh phim quan trọng tá»›i sá»± phát triển câu chuyện đều bị dỡ bỏ, từ Ä‘ó sẽ tạo ra sá»± khó hiểu rất nguy hiểm đối vá»›i những bá»™ phim vốn Ä‘ã không dá»… xem này.

 

Những bá»™ phim nghệ thuật của các tác gia Satyajit Ray, Apichatpong Weerasethakul, Trần Anh Hùng… sẽ hoàn toàn mất Ä‘i ý nghÄ©a nếu mất Ä‘i má»™t vài cảnh, má»™t vài Ä‘oạn chuyển biến tâm lý của nhân vật, thậm chí, việc sắp xếp cảnh nào đứng trÆ°á»›c cảnh nào cÅ©ng có thể tạo ra má»™t lá»›p nghÄ©a ngầm ẩn nhất định. Phan Đăng Di khai thác những ngôn ngữ mà chỉ có Ä‘iện ảnh má»›i Ä‘em lại được, và anh ít nhiều Ä‘ã thành công vá»›i sá»± cố gắng này.


Bá»™ phim được dá»±ng cắt, chuyển cảnh má»™t cách Ä‘á»™t ngá»™t, nhÆ° thể chuyển từ trạng thái cảm xúc này qua trạng thái cảm xúc khác, nhÆ° thể mô tả bản chất thá»±c sá»± của cuá»™c sống, của tình cảm của con người. Đạo diá»…n Phan Đăng Di cÅ©ng cố tình lảng tránh các yếu tố cÆ¡ bản để tạo nên kịch tính, không đặt nhân vật trÆ°á»›c thá»­ thách để họ phải giải quyết, không giải thích những biến chuyển tâm lý của họ… Thế nhÆ°ng, cái mà Bi, Đừng Sợ tạo ra chính là những cảm giác rất hiện thá»±c nhÆ°ng đồng thời cÅ©ng rất khó giải nghÄ©a trong các mối quan hệ của con người, thông qua việc trá»™n lẫn nhiều câu chuyện của nhiều nhân vật vào vá»›i nhau, gói ghém vào chung má»™t gia Ä‘ình.


 Vẫn là má»™t Hà Ná»™i thân thÆ°Æ¡ng hiện lên, nhÆ°ng cảnh trong Bi, Đừng Sợ không bị lệ thuá»™c vào những lề thói cÅ© của việc mô tả Hà Ná»™i vốn chỉ gắn liền vá»›i Hồ GÆ°Æ¡m, Văn Miếu… Bá»™ phim Ä‘ã ghi lại những khoảnh khắc ấn tượng, thân quen, giản dị tá»›i mức ai cÅ©ng thấy nhÆ°ng lại bỏ qua trong cuá»™c sống ngày nay. Đó là má»™t quán bia vá»›i những “bợm nhậu” Ä‘ang tán chuyện sau giờ tan sở, là cánh đồng lau sậy tại bãi giữa sông Hồng, là những con phố nhỏ hẹp, những quán café ẩn sâu trong ngõ tối tăm… 


Tuy nhiên, ẩn chứa bên trong cái vỏ bọc đẹp đẽ ấy là những tâm hồn bí bách, mong muốn có má»™t sá»± giải thoát triệt để. Những hình ảnh còn thể hiện tính bức bối rõ ràng thông qua việc dàn cảnh có phần méo mó và ánh sáng mù mờ, chỉ phản chiếu nhân vật giữa má»™t phông nền Ä‘en. NhÆ° trong cảnh bữa ăn tối đầu tiên khi người bố trở về, góc máy quay tạo má»™t cảm giác không cân xứng về khuôn hình, khác hẳn vá»›i cảnh 3 người phụ nữ ăn uống cùng Bi trÆ°á»›c Ä‘ó. 


Những người phụ nữ trong Bi, Đừng Sợ mạnh mẽ nhÆ°ng luôn có sá»± bức bối, khát khao tình cảm bên trong mà phải kìm nén. Ná»—i dày vò, bứt rứt của người cô khi cảm nhận cÆ¡ thể và tâm hồn đầy non trẻ của má»™t cậu thanh niên, cÅ©ng nhÆ° sá»± nhẫn nại, tấm tức bên trong của người mẹ được lá»™t tả qua những suy nghÄ©, hành Ä‘á»™ng đầy táo bạo đến rùng mình. 


3 người Ä‘àn ông trong phim có rất ít sá»± liên hệ vá»›i nhau, người bố không hề tiếp xúc vá»›i người ông, người con ít tiếp xúc vá»›i cả người bố, chỉ có sá»± thÆ¡ ngây của Bi là giúp cậu gắn kết phần nào vá»›i người ông Ä‘ang cận kề cái chết. Chỉ đến khi cái chết ập đến, họ má»›i có những sá»± biến chuyển thật sá»±: người bố dắt người con Ä‘i ăn phở nhÆ° muốn làm nóng lại tình cảm bố con lạnh nhạt bấy lâu, người bố ngồi tưởng niệm trong căn phòng của bố mình nhÆ° thể muốn lÄ©nh há»™i cái không khí đầy tính trải nghiệm của người ông… Và rồi sau Ä‘ó, mọi Ä‘iểm nhìn được dồn vào Bi, má»™t hiện thân của sức sống trẻ Ä‘ang nảy sinh, hình ảnh Bi ngÆ°á»›c nhìn má»™t chiếc máy bay xa về phía chân trời nhÆ° thể chiêm ngưỡng má»™t Ä‘iều kỳ bí Ä‘ang trôi dần xa, mãi không tìm ra lời lý giải.


Ngay ở những phút đầu tiên, hình ảnh những công nhân nhà máy cÆ°a, đục những tảng Ä‘á trong muốt, nhÆ° thể phá Ä‘i má»™t cái gì Ä‘ó rất đẹp đẽ, những khoảnh khắc đẹp được Ä‘ông cứng lại trong xã há»™i hiện đại. Và sau Ä‘ó, trong suốt chiều dài của bá»™ phim, những hình ảnh đẹp đẽ và mạnh bạo được lần lượt xuất hiện, tạo ra má»™t không khí lạ mà rất ít ai có thể chạm tá»›i được, nhÆ° cảnh người ông nôn ra máu sau khi ngá»­i má»™t bông hoa đẹp, cảnh 2 đứa trẻ cào xé má»™t quả dứa hấu… Bá»™ phim sá»­ dụng nhiều hình ảnh mạnh tÆ°Æ¡ng phản vá»›i cái nét trong trẻo, đẹp đẽ của cuá»™c sống, làm nổi bật lên sá»± khắc nghiệt giữa chốn Ä‘ô thị, nhÆ° má»™t lời thổ lá»™ rằng cái đẹp chẳng bao giờ tồn tại mãi, nó có thể mất Ä‘i hay chuyển hoá sang má»™t dạng khác, nhÆ° cái hình tượng viên Ä‘á chỉ chờ thời gian để tan chảy.


Bi, Đừng Sợ là má»™t bá»™ phim kỳ lạ bởi nó không kể lại cho người xem ná»™i dung theo má»™t cấu trúc tá»± sá»± thông thường. Bá»™ phim không chú trọng vào câu chuyện mà tập trung vào cảm giác trong từng cảnh quay. Và đối vá»›i má»™t bá»™ phim nghệ thuật “thuần cảm giác” nhÆ° thế này, có lẽ phần Ä‘ông khán giả sẽ bị "thách thức" cao Ä‘á»™ suốt quá trình xem phim.