Chuyển giới tính là gì?

Với vóc dáng xinh đẹp, đầy nữ tính, thí sinh cuộc thi Vietnam Idol 2012 – Nguyễn Hương Giang đã gây bất ngờ cho nhiều khán giả khi tiết lộ cô là người chuyển giới (tên thật là Nguyễn Ngọc Hiếu). Ảnh: Q.M.T

 

 

Chuyển giới tính nam – thành – nữ (male – to – female transsexualism) là khi một người là nam hoàn toàn về mặt sinh học lại tin rằng mình là nữ, hồn nữ mà xác nam, nên muốn được chuyển cơ thể thành nữ. Chuyển giới tính nữ – thành – nam (female – to – male transsexualism) là người nữ hoàn toàn về mặt sinh học nhưng luôn tin mình là nam, muốn được chuyển cơ thể thành nam. Người chuyển giới tính có ước muốn mãnh liệt là được có giới tính của bản thân bằng phẫu thuật và nội tiết tố. Họ muốn được sống một đời sống xã hội, nghề nghiệp, luật pháp và tình dục theo giới tính của họ, muốn được hoà nhập, được mọi người nhìn nhận họ thuộc về giới tính kia, được có cơ quan sinh dục của giới tính kia (nam muốn được nhìn nhận là nữ và nữ muốn được công nhận là nam).

 

Các yếu tố quyết định giới tính

 

Về mặt sinh học, sự khác biệt giữa giới tính nam hay nữ dựa vào bốn yếu tố: cặp nhiễm sắc thể giới tính XX (nữ) hay XY (nam), tuyến sinh dục là buồng trứng (nữ) hay tinh hoàn (nam), nội tiết tố sinh dục nữ (estrogene và progesterone) hay nam (testosterone) và cơ quan sinh dục là dương vật hay tử cung – âm đạo. Tuy nhiên, các yếu tố trên vẫn chưa đủ mà chính bộ não là yếu tố quyết định để một người nhận dạng bản thân mình là nữ hay nam.

 

Vì sao lại bị chuyển giới tính?

 

Tại Hà Lan, số người muốn chuyển giới tính là là 1/11.900 ở nam giới và 1/30.400 ở nữ giới.

 

Chưa ai hiểu điều gì đã xảy ra trong quá trình hình thành giới tính, để sinh ra cảnh “râu ông nọ cắm cằm bà kia” như vậy. Theo giáo sư Gooren, người Hà Lan, một bác sĩ nam khoa đầu ngành của thế giới mà tôi từng theo học, thì tại vùng hypothalamus trong não có một trung tâm chi phối về giới tính. Trong khoảng thời gian bào thai và một – hai năm đầu đời, trung tâm này có thể bị mã hoá theo kiểu nữ hay theo kiểu nam. Một khi đã mã hoá xong thì vô phương thay đổi. Các nghiên cứu trên não của những người chuyển giới tính đã chết cho thấy não của người chuyển giới tính nam – thành – nữ thay vì có những tế bào của người nam, thì lại có những tế bào giống của người nữ. Đây là bằng chứng cho thấy người chuyển giới tính không phải là người bệnh tâm lý, ước muốn quái gở, mà thật ra họ đã được thiên nhiên tạo ra như vậy rồi.

 

Điều trị chuyển giới tính (tại Hà Lan)

 

Quá trình điều trị là một chuỗi điều trị tâm lý – nội tiết – phẫu thuật, trong đó phẫu thuật chỉ là một mắt xích. Mắt xích quan trọng nhất là nội tiết trị liệu vì nội tiết tố giúp cho các thay đổi thuận lợi về tâm lý và cơ thể trước khi phẫu thuật, và nội tiết tố cần được duy trì cả đời, trước lẫn sau khi phẫu thuật.

 

Giai đoạn sáu tháng “thử việc”: trong sáu tháng trắc nghiệm tâm lý, họ phải ăn mặc như nữ (nếu là nam) và như nam (nếu là nữ). Sau khi nghe bác sĩ tâm lý giảng giải về mọi khó khăn có thể sẽ gặp (mất gia đình, mất bạn, mất việc và bị các tác dụng phụ của nội tiết tố giới tính) thì khoảng 40% bệnh nhân bỏ cuộc.

 

Trong giai đoạn sống thử hai năm, họ sẽ được điều trị bằng nội tiết tố giới tính. Nội tiết tố sẽ giúp cơ thể họ thay đổi. Tuy nhiên, có những cơ quan không thay đổi được như dương vật không thể ngắn lại, dù âm vật lại có thể dài ra thêm 3,5 – 6cm sau một năm điều trị; hay bộ ngực phụ nữ không thể nhỏ bớt dù vú đàn ông to ra được. Ở người nam – thành – nữ, lông cơ thể giảm bớt rõ rệt nhưng râu giảm ít hơn. Testosterone giúp lông trên cơ thể người nữ – thành – nam phát triển nhiều hơn sau một năm. Tinh hoàn thường giảm 25% thể tích sau một năm điều trị. Sự phân bố mỡ của cơ thể cũng thay đổi dưới tác động của nội tiết tố nữ. Tuy nhiên đối với người nữ – thành – nam thì nội tiết tố nam lại không làm giảm được lượng mỡ cơ thể. Ngoài ra, nội tiết tố sinh dục không làm thay đổi bộ xương. Testosterone làm kinh nguyệt ngưng sớm ngay sau khi điều trị, đồng thời giúp giọng nói của người nữ – thành – nam trở nên “vỡ giọng”, trầm hẳn sau ba tháng dùng thuốc, nhưng estrogene lại không thể giúp giọng của người nam – thành – nữ trở nên thanh tao được. Những người này cần có các bài tập về giọng nói.

 

Giai đoạn phẫu thuật: sau hai năm dùng nội tiết tố, khi các cơ quan đã thay đổi tới giới hạn, một hội đồng y khoa với các chuyên viên nội tiết, tâm lý, phẫu thuật sẽ nghiên cứu kỹ lưỡng từng hồ sơ một. Bệnh nhân nào đủ điều kiện thì họ sẽ chuyển qua giai đoạn 3: phẫu thuật cắt bỏ bộ sinh dục cũ và tạo bộ sinh dục mới. Tiến sĩ Hage, thầy dạy tôi về phẫu thuật tạo hình bộ sinh dục nam – nữ tại Hà Lan, đã cho tôi xem những tác phẩm y như thật của ông. Giống thật đến mức có hai “cô” sau mổ đã kiếm sống bằng nghề... mại dâm tại khu “lồng kiếng” ở Amsterdam.

 

Đối với nam – thành – nữ, phẫu thuật đơn giản và dễ thành công hơn. Bác sĩ sẽ cắt bỏ hai tinh hoàn, cắt bỏ dương vật nhưng giữ lại da. Da này sẽ được khâu lộn lại để tạo thành ống âm đạo. Phẫu thuật kéo dài vài giờ. Ngực bệnh nhân sẽ được “nâng cấp” bằng túi ngực giả. Đối với nữ – thành – nam thì phức tạp hơn rất nhiều. Trước hết là cắt bỏ bộ ngực nữ, tạo hình lại núm vú đàn ông. Kế tiếp bệnh nhân sẽ được cắt bỏ tử cung và buồng trứng. Sáu tháng sau, họ sẽ được tạo một ống niệu đạo mới từ miệng niệu đạo cũ ra tới khớp mu và khâu bít âm đạo. Hai tinh hoàn nhựa giả được nhét vào chỗ trước đây là môi lớn. Sáu tháng sau nữa, họ sẽ được tạo dương vật mới: đây là khâu khó nhất, kéo dài 8 – 10 tiếng. Có nhiều nơi để lấy da cuộn thành dương vật: cẳng tay, cánh tay, bụng, mặt ngoài đùi, cẳng chân; trong đó nơi thường được chọn là da cẳng tay (mảng da này được gọi là vạt da Trung Quốc). Da cẳng tay được cắt rời, cuộn lại thành hình dương vật, có ống tiểu bên trong, rồi đem nối xuống dưới. Nếu ống da sống tốt, để dương vật cương lên xuống được, sáu tháng đến một năm sau tiến sĩ Hage sẽ mổ lần nữa, nhét thể hang nhân tạo vào trong. Khi cần, ấn một cái nút nhỏ giấu trong bìu thì dương vật sẽ từ từ cương lên. “Xong việc” thì lại nhấn nút này, dương vật sẽ “thu hồi” lại.

 

Trong quãng thời gian hai – ba năm phẫu thuật, và sau khi đã được mổ hoàn tất, người chuyển giới tính vẫn phải tiếp tục dùng nội tiết tố và được bác sĩ tâm lý theo dõi mãi mãi.

Chuyển giới tính: Ngoài nước có, trong nước chưa

Không phải mọi quốc gia Âu – Mỹ đều chấp nhận dễ dàng việc chuyển giới tính như Hà Lan. Ở Việt Nam, luật còn cấm.

Việc chuyển giới tính đã được luật pháp một số nước cho phép như các xứ Bắc Âu. Tại Anh, Pháp… số trường hợp được bác sĩ đồng ý cho điều trị chuyển giới tính còn rất hạn chế và họ chỉ chấp nhận chuyển giới tính cho người lớn. Trong khi đó tại Hà Lan, Mỹ, các bác sĩ đã bắt đầu điều trị chuyển giới tính cho trẻ em. Belgrade (Serbia) gần đây nổi lên thành một trung tâm phẫu thuật cho người chuyển giới tính.

 

Chuyển giới tính tại Thái Lan

 

Diễn viên chuyển giới trong một màn diễn của Tiffany’s show (Thái Lan).

 

Ai đã từng tới Pattaya thế nào cũng được mời vào xem Tiffany’s show. Các cô gái chuyển giới tính nam – thành – nữ biểu diễn nhiều tiết mục múa hát chuyên nghiệp đến mức có bài họ hát bằng tiếng Việt. Ai cũng trầm trồ mấy cô chuyển giới đẹp quá. Ấn tượng để lại là chắc ai chuyển giới nam – thành – nữ cũng đều đẹp. Thật ra, khung xương, khuôn mặt ô dề và giọng ồ ồ của chàng trai chuyển giới nam – thành – nữ chẳng thể thay đổi được bằng nội tiết tố hay phẫu thuật, do đó các cô gái nam – thành – nữ này thường to bè quá khổ so với các cô gái khác nên làm sao mà đẹp được. Chỉ có vài người may mắn có dáng người thanh tú, cao gầy, khuôn mặt nhỏ thì khi chuyển từ nam thành nữ mới thành những cô gái đẹp như người mẫu. Người nữ – thành – nam thì lại thường có vóc dáng nhỏ bé quá (cũng do khung xương không thể thay đổi được bằng nội tiết tố).

 

Có bệnh nhân hỏi tôi có nên sang Thái Lan làm phẫu thuật chuyển giới không. Tôi khuyên không nên, vì có mổ mới có tiền nên các bác sĩ ở đó sẽ không chuẩn bị bệnh nhân chu đáo về nội tiết và tâm lý: hai khâu này quan trọng hơn khâu phẫu thuật. Kế đến là dù có mổ thành công ở Thái Lan thì khi về Việt Nam, chữ “Văn” trong hộ chiếu, chứng minh nhân dân đâu có đổi được thành chữ “Thị”, do luật pháp Việt Nam không cho phép chuyển giới tính. Do vậy, người đã phẫu thuật sẽ gặp nhiều rắc rối khi sinh hoạt xã hội.

 

Ngoài ra, chỉ có những trường hợp chuyển giới tính nam – thành – nữ mới được các bác sĩ Thái nhận điều trị vì phẫu thuật tạo âm đạo không khó. Chúng ta không thấy có trường hợp nào chuyển từ nữ – thành – nam được điều trị tại Thái Lan vì phẫu thuật tạo hình dương vật rất phức tạp.

 

Điều trị chuyển giới tính tại Việt Nam

 

Vấn đề lớn nhất ở Việt Nam là việc chuyển giới tính không được pháp luật chấp nhận (theo nghị định 88/2008/NĐ-CP của Chính phủ). Bên cạnh đó, tại Việt Nam vẫn chưa có các chuyên gia tâm lý, nội tiết chuyên về lĩnh vực chuyển giới tính; mặc dù việc thực hiện các phẫu thuật tạo hình bộ sinh dục nằm trong khả năng của bác sĩ phẫu thuật Việt Nam.

 

Vướng luật, nhưng những người chuyển giới tính đã tự lo thân, người ra nước ngoài (chủ yếu là Thái Lan) để điều trị, người tự chữa trong nước. Họ tự mua thuốc nội tiết và tự chữa, chẳng cần tới bác sĩ. Người chuyển giới tính nam – thành – nữ tìm cách để được mổ độn túi ngực và cắt bỏ hai tinh hoàn. Riêng tạo hình âm đạo, tôi chưa nghe có trường hợp mổ tạo hình âm đạo cho người chuyển giới tính tại Việt Nam, họ tìm sang Thái Lan để phẫu thuật. Tạo hình âm đạo cho người lưỡng giới giả nam hay người có dị tật âm đạo đã được vài bác sĩ Việt Nam thực hiện bằng vạt da. Tạo hình âm đạo cho người chuyển giới tính nam – thành – nữ dễ hơn vì đã có sẵn ống da dương vật nhưng chưa thấy ca mổ nào được báo cáo.

 

Người chuyển giới tính nữ – thành – nam sẽ tìm đến bác sĩ để nhờ cắt bỏ hai tuyến vú với lý do là u tuyến vú hay tuyến vú phì đại. Có người còn xin cắt bỏ tử cung và hai buồng trứng qua nội soi để vừa loại bỏ được nguồn nội tiết tố nữ từ buồng trứng, vừa tránh rắc rối nếu tình cờ đi siêu âm bụng, bác sĩ siêu âm “thấy” được tử cung và hai phần phụ trên một anh chàng râu ria xồm xoàm. Tạo hình dương vật theo hai kiểu: dương vật âm vật (metoidioplasty) và dương vật thực thụ (phalloplasty). Metoidioplasty là phẫu thuật khâu nhỏ lỗ âm đạo, đưa lỗ tiểu từ vị trí của nữ (nằm sát lỗ âm đạo) ra tới đỉnh của dương vật (thực chất đây là âm vật to ra dưới tác dụng của nội tiết tố nam) để người chuyển giới tính nữ – thành – nam có thể đi tiểu đứng được như nam giới. Dương vật này khá nhỏ (như ngón tay cái) nhưng cũng có thể cương khá cứng. Phẫu thuật này khá phức tạp, thường kéo dài 2 – 3 giờ là xong, mổ một lần, ít biến chứng. Phalloplasty bằng vạt da Trung Quốc là một siêu phẫu thuật, rất khó. Tôi nghe nói vài đồng nghiệp phía Bắc đã thực hiện được phẫu thuật này cho bệnh nhân bị mất dương vật vì tai nạn. Âm vật được cắt bỏ đi, chỉ chừa lại thần kinh cảm giác.

 

Trường hợp chuyển giới tính đầu tiên được ghi nhận trong y văn của Việt Nam là người chuyển giới tính nữ – thành – nam (tạp chí Y học Việt Nam, số 2.2010, 93 – 97). “Anh” này đã tự dùng testosterone và đến bệnh viện để nhờ tạo hình dương vật từ âm vật (đã to ra dưới tác động của testosterone) với mong ước sau này khi qua đời sẽ được chôn như một người nam. Anh ấy đã được tạo hình dương vật theo kiểu metoidioplasty. Sau mổ, anh ấy đã tiểu đứng được với dương vật mới và bằng một cách nào đó, đã hoàn tất hồ sơ tư pháp chuyển tên thành nam, sống hạnh phúc như một người nam.

 

Có lẽ một ngày nào đó y học sẽ hiểu rõ vì sao lại có những “bất thường” về giới tính ở một số người, từ đó có biện pháp ngăn ngừa, để ai sinh ra cũng chỉ là nam hoặc nữ. Trong lúc chờ đợi, một sự thông cảm của xã hội có thể giúp những người chuyển giới tính có được một cuộc sống nhẹ nhàng hơn, bởi vì họ sinh ra như vậy chứ không phải do bệnh hoạn, ăn chơi sa đoạ.

 

Theo TS.BS Nguyễn Thành Như

Sài Gòn tiếp thị